Thị trường hàng hóa Việt Nam những ngày gần đây trở nên bất thường một cách đáng chú ý. Hàng loạt ki-ốt tại các chợ đầu mối lớn ở Hà Nội, TP.HCM, Thái Nguyên, Vinh… đóng cửa đồng loạt. Nhiều tuyến phố buôn bán vốn tấp nập giờ trở nên đìu hiu, lặng lẽ. Song song đó, thực phẩm chức năng, bánh kẹo, thuốc bổ lại xuất hiện la liệt… tại các bãi rác ven đô. Chúng ta đang chứng kiến một “cuộc tháo chạy” của hàng nhái, hàng giả, hàng không nguồn gốc rõ ràng trước sự siết chặt của lực lượng quản lý thị trường.
Khi “thị trường đen” bị ánh sáng soi rọi
Trong những ngày đầu tháng 6, thị trường hàng hóa tại Việt Nam chứng kiến một cuộc “trốn chạy” chưa từng có. Từ các khu chợ sầm uất như Đồng Xuân, Ninh Hiệp ở Hà Nội đến An Đông, Tân Bình ở TP.HCM, không khí mua bán vốn sôi động bỗng chốc trở nên đìu hiu. Hàng loạt ki-ốt đóng cửa, tiểu thương “bốc hơi”, để lại những dãy hàng vắng lặng như một bức tranh thương mại ảm đạm.
Cũng trong tháng 6, các khu chợ truyền thống vốn sầm uất, nườm nượp người mua kẻ bán như An Đông, Tân Bình, Bà Chiểu (TP.HCM) hay Đồng Xuân, Ninh Hiệp (Hà Nội) bỗng chốc rơi vào cảnh đìu hiu. Nhiều tiểu thương vội vã khóa ki-ốt, tạm ngừng kinh doanh khi lực lượng quản lý thị trường ập đến kiểm tra. Chợ Thái (TP Thái Nguyên), một trung tâm thương mại lâu đời, giờ chỉ còn lác đác vài gian hàng hoạt động. Tầng 2 của chợ, nơi chuyên bán quần áo hàng loạt cửa hàng đóng kín. Tương tự, tại chợ Đồng Xuân, tầng 1 thưa thớt, tầng 2 và 3 gần như không bóng khách.
Lý do cho sự “bốc hơi” này nằm ở nguồn gốc hàng hóa. Nhiều tiểu thương thừa nhận, phần lớn sản phẩm họ bán, đặc biệt là hàng Trung Quốc hoặc hàng second-hand không có hóa đơn, chứng từ hợp lệ. Lo ngại bị xử phạt, một số chọn cách giao dịch “ngầm” với khách quen, trong khi số khác đóng cửa chờ “bão” qua.
Tại một khu đất trống ven đường Nguyễn Văn Linh, ấp 12, xã Phong Phú (huyện Bình Chánh, TP.HCM), lực lượng chức năng mới đây phát hiện 5 bãi chứa hàng hóa bị đổ trộm, ước tính đến 120 kg. Đáng chú ý, đây không phải rác thải thông thường mà là các loại thuốc và thực phẩm chức năng (TPCN) như Nattobet Q10, Homramin Ginseng, Ginlobil, Vitamin A-D… Tất cả đều còn hạn sử dụng đến năm 2026–2028, đóng gói nguyên vẹn, có tem, mã QR, thậm chí hướng đến đối tượng nhạy cảm như trẻ em và phụ nữ mang thai. Tuy nhiên, nguồn gốc của lô hàng này lại mù mờ, bị nghi là hàng giả hoặc kém chất lượng.
Cùng thời điểm, tại bãi rác ở La Phù (Hoài Đức, Hà Nội), cảnh tượng tương tự xuất hiện. Bánh kẹo, hạt, trái cây sấy, táo đỏ khô… la liệt khắp nơi, phần lớn đã quá hạn sử dụng từ năm 2024. Điều đáng báo động là nhiều sản phẩm vẫn còn nguyên bao bì bóng loáng, màu sắc bắt mắt, thậm chí chưa bóc lớp nilon, với hình minh họa trẻ em in trên vỏ hộp.
Không thể cứ mãi “thả gà ra đuổi”
Năm bãi đổ thuốc, thực phẩm chức năng dành cho người lớn, trẻ em, chưa kể một bãi đã được đốt cháy hoàn toàn, được phát hiện tại bãi đất trống ở TP HCM
Hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng nhái, đặc biệt là thuốc, thực phẩm chức năng đang “tháo chạy” tán loạn trong chiến dịch toàn quốc của Chính phủ chống buôn lậu, hàng giả và xâm phạm sở hữu trí tuệ, để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và doanh nghiệp.
Năm bãi đổ thuốc và thực phẩm chức năng dành cho người lớn và trẻ em, chưa kể một bãi đã được đốt cháy hoàn toàn, được phát hiện tại bãi đất trống trên đường Nguyễn Văn Linh, ấp 12, xã Phong Phú, huyện Bình Chánh, TP HCM là một trong các cuộc “tháo chạy” đó.
Người ta đã vứt ra môi trường những thứ gì?
50kg thuốc và thực phẩm chức năng (dành cho người lớn và trẻ em). Trên bao bì ghi nhiều tên thuốc, thực phẩm chức năng, trong đó có nhiều sản phẩm cho trẻ em, người ốm yếu, phụ nữ có thai. Có loại còn hạn sử dụng đến năm 2026, một số sản phẩm còn có tem chống hàng giả!
Hãy nhận diện số hàng bị đổ trộm này: sản phẩm mang tên M. dành cho trẻ em, được giới thiệu có tác dụng hỗ trợ ăn ngon, ngủ tốt và phát triển trí tuệ. Sản phẩm V. dành cho người có mỡ máu, giúp giảm cholesterol, ngăn ngừa xơ vữa động mạch, cải thiện thị lực. Sản phẩm A. dùng để bổ sung vitamin cho trẻ sơ sinh và người lớn; H. dành cho trẻ suy dinh dưỡng, người mới ốm dậy cần tăng đề kháng…
Dễ sợ chưa, toàn những “sản phẩm sức khỏe”! Vậy vì sao người ta tống những sản phẩm này ra đường khi nó vẫn còn hạn sử dụng? Khả năng rất lớn đó là hàng giả, hàng nhái hoặc hàng kém chất lượng – những sản phẩm giết người.
Người tiêu dùng giật mình, tự nhìn lại mình đã từng sử dụng những “sản phẩm sức khỏe” này chưa?
Trong chiến dịch toàn quốc chống buôn lậu, hàng giả, đã lộ ra những sản phẩm giết người kinh hoàng như sữa giả, thuốc giả, thực phẩm chức năng giả được phát hiện với số lượng quá lớn. Ngoài ra, còn có búp bê có thể gây ung thư, nhớt Castrol, Motul, Honda, Yamaha giả, thậm chí những sản phẩm điện tử tinh vi như hàng chục nghìn đồng hồ thông minh, loa Marshall cũng bị làm giả.
Nguy hiểm nhất vẫn là sữa giả, thuốc giả, thực phẩm chức năng giả đang tung hoành trên thị trường. Mới đây nhất, Công an tỉnh Thanh Hoá phát hiện 12 loại thực phẩm chức năng đông y dỏm. Đây là những sản phẩm chủ yếu dành cho nhóm yếu thế như trẻ em, phụ nữ mang thai và người cao tuổi. Điều đáng lo ngại là những sản phẩm này len lỏi đến tận nông thôn, vùng sâu vùng xa.
Bỗng giật mình, nếu không có chiến dịch chống hàng giả này, hàng giả còn lộng hành như thế nào?
Vì sao hàng giả tung hoành?
Trong cuộc họp Thường trực Chính phủ hôm 19-5, Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu hết sức gay gắt: người ta làm cả hàng trăm tấn hàng giả mà cơ quan chức năng không biết thì chỉ có 2 khả năng: một là không còn ý chí chiến đấu, hai là bị mua chuộc, có tiêu cực.
Đó là lý do vì sao đại biểu Quốc hội Phạm Khánh Phong Lan không đồng tình với việc bỏ án tử hình đối với hành vi sản xuất, kinh doanh thuốc giả. Bà nhấn mạnh hành vi sản xuất thuốc, thực phẩm chức năng hay sữa giả là “tội ác gây hậu quả hết sức nghiêm trọng”.
Thực tế cho thấy, vi phạm trong lĩnh vực này ngày càng tinh vi, liều lĩnh và có xu hướng gia tăng, mà cuộc “tháo chạy” tán loạn của những đống thực phẩm chức năng, thuốc ở Bình Chánh là hành vi điển hình, khi mà những sản phẩm giết người này đang dần lộ diện với quy mô chắc chắn là rất lớn.
Vậy ai chịu trách nhiệm?
Trong lần góp ý chỉnh lý dự thảo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nói: “Khi xảy ra tình trạng hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng thì không cơ quan nào chịu trách nhiệm chính”.
Vậy ai phải chịu trách nhiệm khi hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng đang bao vây người dân, đặc biệt với thực phẩm chức năng giả?
